Handball, hay còn gọi là lỗi bóng chạm tay, là một trong những quy định quan trọng nhất trong luật bóng đá FIFA. Theo định nghĩa từ IFAB, handball xảy ra khi cầu thủ cố ý hoặc vô ý chạm bóng bằng tay/cánh tay trong các tình huống không được phép, ảnh hưởng đến lối chơi công bằng. Luật mới nhất 2025/26 nhấn mạnh vị trí tay tự nhiên và không tự nhiên, giúp trọng tài xác định chính xác hơn các vi phạm liên quan đến bóng nảy, khoảng cách và ý định.
Tổng quan về lỗi bóng chạm tay trong bóng đá
Lỗi handball đã tồn tại từ những ngày đầu của môn thể thao vua, nhằm đảm bảo cầu thủ chỉ sử dụng chân và các bộ phận khác trừ tay. Trong bóng đá hiện đại, handball không chỉ là hành vi cố ý mà còn bao gồm các tình huống vô ý làm cơ thể to hơn một cách không tự nhiên. Theo luật FIFA, phần tay được tính từ đáy nách trở xuống, và không phải mọi chạm bóng đều bị phạt. Ví dụ, nếu bóng chạm tay khi cầu thủ đang giữ thăng bằng tự nhiên, có thể không bị coi là lỗi. Để theo dõi các trận đấu và cập nhật luật, bạn có thể tham khảo 1gom – nền tảng cung cấp thông tin bóng đá đáng tin cậy.
Lỗi này thường gây tranh cãi vì tính chủ quan, đặc biệt trong các giải đấu lớn như World Cup hay Premier League. Handball có thể dẫn đến phạt đền, thẻ phạt hoặc hủy bàn thắng, ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả trận đấu.
Luật bóng chạm tay mới nhất từ FIFA và IFAB
Luật handball được quy định chi tiết trong Luật 12 của IFAB, cơ quan quản lý luật bóng đá toàn cầu, và được FIFA áp dụng. Phiên bản 2025/26 không có thay đổi lớn so với 2022/23 nhưng nhấn mạnh tính nhất quán trong việc đánh giá ý định và vị trí tay.
Quy định chung trong Luật 12 về lỗi và hành vi
Theo Luật 12, handball là lỗi nếu cầu thủ cố ý chạm bóng bằng tay/cánh tay, hoặc chạm bóng khi vị trí tay làm cơ thể to hơn không tự nhiên. Goalkeeper chỉ được dùng tay trong khu vực penalty, nhưng nếu vi phạm (như cầm bóng quá 6 giây), sẽ bị phạt gián tiếp. Không phải mọi chạm tay đều bị phạt; trọng tài phải xem xét ngữ cảnh.
Phân biệt hành vi cố ý và không cố ý
Hành vi cố ý: Di chuyển tay về phía bóng, thường dẫn đến thẻ vàng hoặc đỏ nếu ngăn cản cơ hội ghi bàn (DOGSO). Hành vi không cố ý: Bóng chạm tay do vô tình, nhưng nếu vị trí tay không tự nhiên, vẫn bị phạt. Ví dụ, tay dang rộng khi nhảy có thể bị coi là không tự nhiên dù không chủ động chạm.
Thế nào là tư thế tay tự nhiên và không tự nhiên?
Tư thế tự nhiên: Tay sát cơ thể, dùng để giữ thăng bằng khi chạy hoặc nhảy, hoặc chạm bóng sau khi nảy từ bộ phận khác của chính cầu thủ. Tư thế không tự nhiên: Tay dang rộng, nâng cao hơn vai mà không phải do chuyển động cơ thể, làm tăng diện tích chắn bóng. IFAB nhấn mạnh rằng cầu thủ phải chịu rủi ro nếu đặt tay ở vị trí không hợp lý.
Những cập nhật quan trọng trong luật handball mới
Trong phiên bản 2025/26, IFAB làm rõ hơn về deflections: Nếu bóng nảy từ cơ thể cầu thủ rồi chạm tay, có thể không phạt nếu vị trí tay tự nhiên. Ngoài ra, bàn thắng ghi trực tiếp từ tay (dù vô ý) sẽ bị hủy, áp dụng nghiêm ngặt hơn cho cầu thủ tấn công. Các cập nhật nhằm giảm tranh cãi, nhưng vẫn phụ thuộc vào trọng tài.
Cách trọng tài xác định một tình huống handball
Trọng tài sử dụng các yếu tố để đánh giá: Ý định, vị trí tay, khoảng cách bóng, và ngữ cảnh. Quy trình xác định bao gồm:
- Quan sát trực tiếp tình huống.
- Xem xét video nếu có VAR.
- Đánh giá xem có làm cơ thể to hơn không.
- Quyết định phạt dựa trên luật.
Yếu tố khoảng cách và thời gian phản xạ
Nếu bóng đến từ khoảng cách gần (dưới 1-2 mét), cầu thủ có ít thời gian phản xạ, nên ít bị phạt hơn nếu tay ở vị trí tự nhiên. Ví dụ, trong Premier League, các tình huống deflection từ đồng đội thường không bị coi là lỗi nếu không có thời gian tránh.
Khi bóng nảy từ bộ phận khác trên cơ thể
Nếu bóng chạm chân hoặc đầu rồi nảy vào tay, không bị phạt trừ khi tay ở vị trí không tự nhiên. Luật 2025/26 làm rõ rằng deflections từ cơ thể chính cầu thủ không tính là handball nếu không cố ý.
Trường hợp tay chống đỡ khi ngã có bị phạt không?
Thường không phạt nếu tay dùng để chống đỡ tự nhiên khi ngã, vì đây là vị trí hợp lý để tránh chấn thương. Tuy nhiên, nếu tay nâng cao và chạm bóng, có thể bị phạt. Ví dụ, trong Champions League 2025/26, một số trường hợp được VAR đảo ngược nhờ quy định này.
Sự khác biệt khi cầu thủ tấn công và phòng ngự
Cầu thủ tấn công: Bàn thắng bị hủy nếu chạm tay dù vô ý, ngay cả trong build-up. Cầu thủ phòng ngự: Chỉ phạt nếu cố ý hoặc vị trí không tự nhiên, nhưng có thể dẫn đến phạt đền. Sự khác biệt nhằm bảo vệ tính công bằng cho đội tấn công.
Các hình phạt áp dụng cho lỗi bóng chạm tay
Hình phạt phụ thuộc vào vị trí và mức độ: Đá phạt trực tiếp ngoài penalty, phạt đền nếu trong khu vực. Thẻ vàng nếu ngăn cản tấn công hứa hẹn, thẻ đỏ nếu DOGSO. Dưới đây là bảng tóm tắt:
| Tình huống | Hình phạt | Thẻ phạt |
|---|---|---|
| Cố ý chạm tay ngoài penalty | Đá phạt trực tiếp | Thẻ vàng nếu ngăn cản tấn công |
| Handball trong penalty (phòng ngự) | Phạt đền | Thẻ đỏ nếu DOGSO |
| Ghi bàn từ tay (tấn công) | Hủy bàn, đá phạt gián tiếp | Thẻ vàng |
| Goalkeeper handball không phép | Đá phạt gián tiếp | Không thẻ trừ DOGSO |
Vai trò của công nghệ VAR trong các tình huống handball
VAR giúp trọng tài xem lại video để xác định handball chính xác hơn, đặc biệt về vị trí tay và ý định. Từ khi áp dụng năm 2018, VAR đã đảo ngược nhiều quyết định tranh cãi, như trong World Cup 2022. Tuy nhiên, VAR vẫn gây tranh luận vì tính chủ quan, và luật 2025/26 yêu cầu ngưỡng “lỗi rõ ràng” cao hơn để can thiệp.
Các trường hợp đặc biệt về lỗi bóng chạm tay
Các trường hợp đặc biệt bao gồm:
- Handball của goalkeeper ngoài penalty: Phạt như cầu thủ thường.
- Bóng chạm tay sau throw-in hoặc kick-off: Không phạt nếu vô ý.
- Handball trong build-up dẫn đến bàn: Hủy nếu cố ý, nhưng vô ý chỉ phạt nếu trực tiếp.
- Trường hợp tay chạm bóng khi chống đẩy: Không phạt nếu tự nhiên.
Để trải nghiệm các trận đấu với phân tích handball thời gian thực, bạn có thể tải app 1gom để theo dõi tiện lợi hơn.
Những tình huống handball gây tranh cãi nhất lịch sử
Lịch sử bóng đá đầy các tình huống handball nổi tiếng:
- Diego Maradona “Hand of God” (1986 World Cup): Chạm tay ghi bàn vào lưới Anh, không bị phát hiện.
- Thierry Henry vs Ireland (2009): Handball dẫn đến bàn thắng, loại Ireland khỏi World Cup 2010.
- Luis Suarez vs Ghana (2010 World Cup): Chạm tay trên vạch vôi, cứu Uruguay nhưng bị đỏ.
- Lionel Messi vs Espanyol (2007): Tái hiện “Hand of God” nhưng bị phát hiện.
- Trent Alexander-Arnold vs Man City (2019): Handball không bị phạt, giúp Liverpool thắng.
Những sự kiện này thúc đẩy IFAB cải thiện luật.
Handball là quy định cốt lõi đảm bảo tính công bằng trong bóng đá, với luật mới nhất từ FIFA và IFAB giúp giảm tranh cãi. Hiểu rõ định nghĩa bóng chạm tay, từ vị trí tự nhiên đến hình phạt, giúp người hâm mộ đánh giá tốt hơn các tình huống. Với VAR và cập nhật liên tục, handball sẽ tiếp tục phát triển để phù hợp với bóng đá hiện đại.
